گـل نـرگـس

قسمت سوم / آشنایی با نفس در کلام امیرالمؤمنین (ع) 

امام علی (ع) در نهج البلاغه می فرمایند : شما را به تقوای الهی توصیه می کنم ، که با بیم هایی که داده جای عذری نگذارده و با راه هایی که پیش پا نهاده حجت را تمام کرده و شما را از دشمنی بیم داد که پنهانی در سینه ها راه یافته و راز گویان در گوش ها می دمد ، تا آدمی را گمراه کند و تباه سازد ، و وعده دهد و او را به دام هوس اندازد . 

زشتی گناهان را در دیده او بیاراید و گناهان بزرگ را کوچک نشان دهد  ؛ هنگامی که همنشین خود را (نفس انسان را) فریب داد و راه گریز را بر او بست ، ناگاه آنچه را آراسته بود منکر شد و آنچه را کوچک نموده بود بزرگ داشت و از انجام آنچه ایمنی داده بود بر حذر داشت.»

پی نوشت : با توجه به آنچه که در باب نفوس گفته شد و حدیثی از امیرالمؤمنین که نقل شد در قسمت بعد انشاءاللّٰه به مبحث ترک گناه می پردازیم .

پ ن ۲ : عید تون مبارک :) 

#عید_بیعت

قسمت دوم / ساحت های نفوس انسان و مراحل کلی تزکیه نفس 

انسان سه ساحت وجودی دارد : طبیعی(حیوانی) ، عقلانی (انسانی) و الٰهی یا عرفانی . 

انسان ابتدا یک موجود طبیعی است و حیوانیت بالفعل دارد . حرکت انسان از یک موجود طبیعی به سمت احیاء عقل و انسانیت و تقویت بعد عرفانی به کمک عقل و تفکر را تهذیب نفس می گویند . 

کمال نهایی = هویت الهی 

غایت = نجات از هلاکت 

خودسازی = حرکت به سوی پرهیزگاری 

نکته : بایستی توجه داشت خودشناسی ؛ مقدمه خودسازی است ‌ . 

و «خود» مجموعه ای است از توانایی ها و گرایش ها که کمال آن قرب الهی است . 

خودسازی = اصلاح خود (نفس)

(فی المثل در هر شخص رذایلی اخلاقی وجود دارد و بعضاً اشخاص ذاتاً حسود یا بدبین ، یا حریص یا زودجوش و ... هستند یا بعضاً اشخاص گرایش پیدا می کنند به صفاتی مانند دروغ گویی ، کلاه برداری و ... که این صفات بایستی در شخص اصلاح شود و به این عمل تهذیب نفس (پاک سازی درون) می گویند .

امام صادق (ع) می فرمایند : «نفست را چون دشمنی شمار که با آن جنگ می کنی.»

وسائل الشیعه / حر عاملی 

مراحل تذکیه نفس : 

۱) مرحله ی تخلیه : پیراستن باطن از رذایل نفسانی و خارج شدن از اطاعت شهوات و غضب .

۲) جلای نفس : مطابق ساختن اعمال و ظواهر با آداب شرعی . یعنی انجام واجبات و ترک محرمات ، و عمل به مسحبات و ترک مکروهات .

۳) آراستن : آراستن باطن به فضایل و کمالات معنوی و اخلاق و صفات الٰهی . 

۴) سلوک : فانی شدن روح از خود در شهود حق ؛ این مرحله را فنا نیز می نامند .

نکته : هر کدام از این مراحل خود دارای مراحل و منازلی است که شمار آن ها به بیش از سی می رسد . 

نکته ۲ (مهم) : ائمه میانبُرِ (راهی که زودتر به انجام می رساند) قرب الی اللّٰه هستند / از مفاهیم بیانات آیت اللّٰه بهجت . 

نکته ۳ : خودسازی جهاد اکبر است (پیامبر (ص)) . و مقدمه ای است که شهدا و صالحین برای شهادت و فدا شدن در راه حق و محبوب طی کردند .

#ادامه_دارد 

قسمت نخست / آشنایی با نفس و قوای آن 

امام علی (ع) نفس تو نزدیک ترین دشمن تو است . (غررالحکم / حدیث 9957)

بنابر حدیث فوق از امیر مومنان (ع) شناخت نفس ؛ نوعی دشمن شناسی است و برای غلبه بر دشمن بایستی ابتدا او را به درستی شناخت . 

نفس در لغت به معنی جان ، روح ، روان و نشاندهنده زنده بودن است (دهخدا) . 

در علوم اسلامی و قرآنی ، به عنوان جهت دهنده حرکت و اندیشه آدمی و مسبب بسیاری از کردار و رفتار معرفی می شود .

 قرآن کریم انسان را دارای پنج نفس معرفی نموده است ، به نظر فلاسفه می توان گفت :« نفس انسان یکی است ولی چهار جلوه و عمل از خودش نشان می دهد.» 

اسامی نفوس آدمی : 

۱) نفس ناطقه : همان غریزه ی آدمی است که از هنگام تولد تا دو یا سه سالگی و پیش از شکل گیری فهم و تفکر همراه آدمی است . 

۲) نفس امّاره (روان بدفرما) : نفس امّاره انسان را به سوی کار های ناپسند هدایت می کند و نفسی خودخواه است (آیه 53 سوره ی یوسف اشاره شده است). 

۳) نفس لوّامه (روان سرزنشگر) : انسان را به سبب اعمال ناپسند سرزنش می کند (از آن به وجدان نیز تعبیر شده است) بر اثر بی توجهی و تکرار کردار ناپسند و گناهان ، این نفس کارکرد خود را از دست می دهد (در آیه 2 سوره قیامت به آن اشاره شده است) 

4) نفس مُلهَمه (روان الهام گیرنده) : موجب نوعی پیوند میان انسان و عالم غیب است و از عالم غیب به آن الهام می شود (در آیه 27 سوره فجر به آن اشاره شده است) 

۵) نفس مُطمئنّه (روان بی گمان) : نفسی است متصل به خداوند و به واسطه این پیوند دارای اطمینان است . کسی که این نفس در وی بیدار می شود ، راه و روش خود را می یابد و پی یقین حرکت می کند . چنین نفسی از عمل باطل تُهی است . 

نکته : معمولاً بیشتر انسان ها طی روزگار میان نفس امّاره و نفس لوّامه باقی می مانند . ولیکن با تزکیه نفس افراد می توانند از این دو نفس عبور و به نفوس «ملهمه» و «مطمئنّه» برسند ؛ که مرحله ای است والاتر . 

نکته ۲ : در بعضی منابع از نفسی با عنوان «مسوله» نیز یاد شده است که به آن نپرداختیم . 

نکته ۳ : در روایات و نوشته های اسلامی از نفوس دیگری مانند : نفس راضیه (نفسی که از هر آنچه بر او می گذرد خرسند است (رضیتُ برضایک)) ، نفس مرضیه (نفسی که خدا از او خرسند است) و نفس صافیه (نفسی که به کمال رسیده است) نیز یاد شده است . 

همچنین نفس داری پنج قوه است : 

۱) غاذیه(مربوط به تغذیه بدن) 

۲) حاسه(دیدن و شنیدن و بوییدن و ...)

۳) متخلیه(شاید بشود گفت : قوه ی خیال/ پدیده آورنده اشیائی که وجود خارجی ندارند با تصرف در صورت های حسی) 

۴) نزوعیه (نیروی شوق و کراهت ؛ به پدیده هایی همچون خشم و ترس و خشنودی و ... می انجامد)

۵) ناطقه (قوه تعقل و اندیشه / زشت و زیبا را جدا می سازد / به نظری و عملی تقسیم می شود)

#ادامه_دارد

گاهی به این فکر می کنم که از بعضی از ما آدم ها اگه خدا رو بگیری ؛ دیگه هیچکس و هیچ چیز نداریم ، حتی شاید بعضی هامون بیمار بشیم و بعضی بمیریم ...! 

ولی علارقم وابستگی و دلبستگی مون شاید چندان مطیع و عبد پروردگار نباشیم (خودم رو عرض می کنم) ! چون «نفس» مون سرکشه .

با دو-سه نفر از دوستان بلاگر صحبت کردم و قرار بر اینه مطالبی با موضوع تزکیه نفس و ترک اخلاق های ناپسند رو در وب هامون منتشر کنیم و مطالب هم در چندین قسمت آماده هستن و فقط بایستی منتشر بشن . انشاءاللّٰه با یاری پروردگار و نظر لطف حضرت حجت (عج) و همراهی دوستان بلاگر . #تزکیه_نفس_با_نیت_تعجیل_در_فرج

انشاءاللّٰه به زودی اخبار تکمیلی رو خدمت تون عرض می کنم . سپاس :) 

پ ن : در حدیث عکس فوق تدبّر فرمایید :)